studenten Avans – paviljoen Wilhelminapark

opgave
Deze fictieve ontwerpopgave voor derdejaars studenten van de HBO opleiding aan Avans Tilburg is geschreven op een bestaande locatie in Tilburg. Hierbij is gekozen voor het Wilhelminapark. 

context
Het Museumkwartier heeft de potentie de komende jaren nog verder versterkt te worden. De algemene uitgangspunten daarbij zijn:
– De herkenbaarheid en zichtbaarheid van het gebied als zone voor creatief ondernemerschap versterken.
– Verbeteren van de verbindingen met de Spoorzone/Binnenstad.
– Het woon-, werk- en verblijfsgebied aantrekkelijker maken.
– Het museumkwartier op de kaart zetten; het gebied scherper profileren en presenteren, ook buiten Tilburg.

Het Wilhelminapark, een van de oudste parken in Tilburg, bestaat dit jaar 125 jaar en is inmiddels een monument. Het stadspark in Engelse landschapsstijl is geopend in 1898, ter ere van de troonsbestijging van koningin Wilhelmina. Het is aangelegd op een eeuwenoude Kempische driehoek van vijf hectare en ligt aan een kruispunt van verbindingswegen, destijds aan de noordrand van de stadsbebouwing, maar nu vrij centraal. Het wordt omzoomd door monumentale bebouwing uit de bloeitijd van de Tilburgse textielindustrie, van de tweede helft van de 19e eeuw tot aan de Tweede Wereldoorlog. In het ontwerp is de befaamde kennis van Leonard Springer terug te zien in de vele soorten en variëteiten aan bomen.

In de jaren tachtig kreeg het Wilhelminapark een slechte naam vanwege openbaar drugsgebruik, prostitutie en de aanwezigheid van daklozen. In 1996 werd het park mede daarom gerenoveerd. Hoewel het park nog altijd omzoomd is door bomen en struikpartijen is het bij de restauratie meer open gemaakt, wat een groter veiligheidsgevoel moest geven. De overlast is echter nooit helemaal verdwenen en blijft aandacht vragen. In een wijk waar de bevolkingsdichtheid steeds groter wordt en steeds meer mensen wonen die geen eigen buitenruimte hebben, wordt de functie van het park steeds belangrijker. Daarnaast worden parken in een omgeving met veel hittestress steeds belangrijker als een plek waar mensen op warme dagen verkoeling kunnen zoeken.

paviljoen
In het oorspronkelijke ontwerp van Springer was er in het park een muziektent en er stond later ooit ook een volière. Een kiosk of paviljoen kan ook nu positief bijdragen aan de herkenbaarheid van de plek en de verblijfskwaliteit van het park. Een paviljoen kan worden ingezet als object om het park landschap op een bijzondere en nieuwe manier te gebruiken en ervaren. Het park is niet groot, een op het park afgestemde inpassing is daarom van groot belang.

De locatie van de oorspronkelijke muziektent, centraal in het park in het gedeelte met halfverharding ligt voor de hand. Andere locaties zijn mogelijk kwetsbaarder qua bomen, bezonning en bevoorrading, maar kunnen worden onderzocht. Ontwerp en gebruik moeten in elk geval in lijn zijn met het openbare en representatieve karakter van het park; zo zijn afspraken over openingstijden en assortiment gewenst. Het is van belang hier overlast te voorkomen en het publieke karakter van het compacte park te waarborgen.

Een link in het ontwerp met kunst en landart kan de positie van het park binnen het museumkwartier en de identiteit ervan versterken. Ook een regelmatig wisselende situatie met steeds vernieuwde follies is denkbaar, en kan zorgen voor extra publiciteit en reuring rond het park. Ruimte voor kunsttoepassing en expositie in en rond een paviljoen is denkbaar. Zowel een commercieel horecapaviljoen als een paviljoen door de buurt beheerd is mogelijk (vergelijk paviljoen Julianapark Utrecht)

Het plaatsen van een  paviljoen kan bijdragen aan de levendigheid, het versterken van het verblijfskarakter en de sociale veiligheid van het park. Schaal maat en gebruik vragen wel kaders en zorgvuldige inpassing.

Kansen hierbij zijn het verbeteren van de sociale veiligheid in en rondom het park, het veranderen van het dagelijks gebruik van het park en het verbeteren van contacten tussen verschillende doelgroepen die van het park gebruik (willen) maken. Uitdaging zit in de wijze waarop dit een project sociaal aangepakt kan worden en in het vinden van een passende functie voor het paviljoen.

programma van eisen
Algemeen
– Schaal en maat passend bij Wilhelminapark: richtoppervlakte footprint: 150m2 – 200m2,
  richthoogte: 3 – 6m;
– Functie ten behoeve van het verbeteren van ontmoeting en sociale veiligheid;
– Afsluitbaar;
– Biobased en/of circulair;
– Positieve sociale impact;
– Aansluiten bij culturele kwaliteit van het Museumkwartier;
– Rekening houden met het boven- en ondergrondse ecosysteem (ondergronds: boomwortels).

Stimuleren van dubbelgebruik
– Fysiek bijv. daktuin/dakterras/kunstuiting/expositieruimte;
– Vergader- of cursusruimte;
– Horeca en bouw paviljoen gaan niet ten koste van groen/bomen;
– Geen geluids- of lichtoverlast voor omwonenden en natuur door te ruime sluitingstijden;
– Geen zware belasting/aantasting tbv bevoorrading (let op kwetsbaarheid bomen);
– Geen privatisering van (deel van) het park door te specifieke functie/doelgroep;
– Natuur inclusief bouwen;
– Logistiek en voorzieningen zorgvuldig inpassen (kabels leidingen/laden lossen) met minimaal effect voor
  bestaande groen en verharding.

Horeca
Een horecafunctie in het paviljoen valt te overwegen indien:
–  Dit bijdraagt aan de ruimtelijke kwaliteit van het openbare park;
–  Het verblijfskarakter versterkt (bijdragen aan placemaking: veiligheid);
–  Een algemeen en openbaar karakter heeft voor een zeer brede doelgroep (grandcafe/theehuis);
– Openingstijden beperkt zijn;
– Het object onderdeel wordt van het park, openbaar gebied loopt tot aan/op gevels (dak?);
– Een (privé) terras niet of slechts subtiel herkenbaar is, geen harde overgangen privé – openbaar;
–  Alzijdige oriëntatie, of met ‘rug in beplanting’; levendige transparante gevels, goed terras in de zon;
– Het object aansluit op vormentaal bestaand ontwerp.